Zomergast Romana Vrede, kampioen omdenken
Zomergast Romana Vrede had vrijdagavond vast ook de gedenkwaardige laatste prenatale aflevering van Jinek gezien, waarin Janine Abbring te gast was om over haar nieuwe reeks 'Zomergasten' te praten. Bij Jinek verklaarde Abbring het spannend te vinden als het schuurt tussen haar en de gast. Nou, daar wilde actrice en theatermaakster Vrede wel aan meewerken.
Abbring vond het bij Jinek leuk om de rollen aan tafel om te draaien, want ze stelt liever de vragen dan dat ze ondervraagd wordt. In het daarop volgende rollenspel - waarin Abbring Jinek ging interviewen - sprak ze en passant voor haar beurt door te verklappen dat Jinek een week eerder dan gepland met zwangerschapsverlof gaat.
Ik zal jou ook eens hebben, leek Romana Vrede zondagavond te denken.
Want ook zij probeerde aan het gesprekspatroon te morrelen en zich niet alleen maar uit te laten lepelen door Abbring, maar te eisen dat de interviewster ook haar gedachten en emoties zou laten zien. Het zorgde voor een paar ongemakkelijke momenten, waarop Abbring niet op haar best was. Zeker niet toen ze met een vies gezicht opmerkte dat ze zelf nooit gast in Zomergasten zou willen zijn. Wat niet erg sympathiek klonk ten opzichte van al haar gasten.
En ik merkte dat ik als kijker eiste: ho ho, Janine, je moet wel de baas blijven over het gesprek, anders werkt het niet. Of zoals Abbring het zelf bij Jinek stelde: de gast moet shinen, niet de presentator.
Grotendeels lukte dat prima. Romana Vrede is een intrigerende vrouw om naar te kijken en te luisteren, waarbij haar Leitmotiv en inspiratiebron al snel duidelijk werden. Het is haar zoon Charlie, autistisch en blijkbaar niet in de lichtste variant. Charlie praat bijvoorbeeld niet. Waarbij Romana's uitleg - uitweg? - is: hij heeft gewoon nog nooit woorden nodig gehad om zich uit te drukken. En past een autist niet in het gareel? Dan moet het gareel zich misschien maar eens aanpassen. Omdenken, Romana Vrede lijkt het uitgevonden te hebben.
De actrice oogde sterk, maar ziet zichzelf als een kwetsbare vrouw. Abbring was verbaasd toen Vrede dit zei en ikzelf dacht ook naar een brok daadkracht en eigenzinnigheid te kijken. Maar net toen ik na een uur of twee dacht: nee, nu niet wéér over de autistische zoon, werd die kwetsbaarheid schrijnend duidelijk. Romana Vrede schetste hoe zwaar het leven is met een woordloos iemand die zich fysiek uitdrukt. Hoe Charlie een moedervlek van haar gezicht heeft gekrabd. Het besef iedere dag geslagen te worden door je kind. De blauwe plekken, de pijn. De vraag hoe niet bang te zijn voor je eigen kind. De frustratie: hier heb ik niet om gevraagd.
Romana's liefde voor absurditeit was meteen verklaard: de enige manier om dit leven draaglijk te maken is er maar om te lachen.
Het interview met Romana Vrede was een groot pleidooi voor de ruime blik en de vlucht vooruit, maar er waren diverse momenten dat ik had gewild dat Janine Abbring even pas op de plaats had gemaakt. Bijvoorbeeld toen viel dat Romana's moeder de eerste zwarte vrouwelijke trambestuurster was in Rotterdam. En dat haar ideeën over de zwartepietdiscussie waren veranderd. Of toen Romana stelde 'Wit Nederland is niet meer', maar tegelijkertijd constateerde dat er in de tv-wereld nog weinig is veranderd, met als voorbeeld de compleet witte redactie van Zomergasten.
Waar we vorig jaar Janine Abbring het verwijt maakten dat ze te veel stuurde, miste je nu geregeld de ruk aan het stuur om een zijweg in te slaan. Leek ze bijna te ontspannen.
Het is ook nooit goed, nee. Maar Zomergasten heeft mijn week in ieder geval een motto meegegeven, en wel dat het een goed idee is als we allemaal iets anders gaan denken over wat normaal is.
Nog tien dagen lang is deze aflevering van Zomergasten integraal terug te zien op internet. Daarna mag de VPRO vanwege rechtenkwesties niet meer alle door Romana Vrede uitgekozen fragmenten laten zien. De indrukwekkendste beelden? De briljante toneelspeler René van 't Hoff, compleet in zichzelf opgaand met een stukje koek. Een scène uit de film 'The crying game' die ik niet zag aankomen. 'In my language', een 'Lied ohne Worte' van de autistische vlogster Amanda Baggs. En het oorverdovende zwijgende protest van Emma González, overlevende van een schietpartij.