Wegkijken help niet.
Die stervende man met de knie van de agent op zijn nek. Een gruwelijke scène die je niet wilt zien. Ik zag hem wel, een paar dagen geleden bij het doorgaans zo gezellige 'Beau', en het fragment duurde veel te lang. Maar wegkijken kon niet.
"Ik krijg geen lucht." Het zal u niet zijn ontgaan, de chaos in Minneapolis nadat een arrestatieteam de 46-jarige zwarte George Floyd doodde. Het enige wat Floyd deed was betalen met een vals biljet van twintig dollar waarop de politie werd gewaarschuwd, zo vertelde winkelier Mahmoud aan CNN. Floyd reageerde rustig, was misschien aangeschoten. Maar even later lag hij geboeid op de grond, met een agent op zijn nek, minutenlang. Het fatale beeld zal jaren door mijn hoofd blijven spoken in dezelfde krochten als de stoeprandscène uit de film 'American History X' met Edward Norton. Kenners weten wat ik bedoel, en anders: niet opzoeken.
Natuurlijk moet je je niet zo gewelddadig afreageren zoals een boze massa in Minneapolis nu doet. Maar volgens de gangbare theorieën is woede wel een normale reactie, voorafgaand aan verdriet en aanvaarding. En in dit geval nogal begrijpelijk. Mijn bloed kookte ook.
Vorig weekend sprak Jacobine Geel heel beschaafd over omgaan met verlies in haar NCRV-programma. Het thema: zitten er ook mooie kanten aan rouw? Eerst wilde ik niet kijken; het gesprek zou wel weer bij corona uitkomen. En daar ben ik dan wellicht niet immuun, maar wel steeds allergischer voor. Maar nee, het betrof een herhaling uit november, de maand van Allerzielen, waarin Jacobine sprak met rouwdeskundige Manu Keirse. En het was een topgesprek.
Keirse wees er op hoe mensen overal kampen met rouw. Scheidingen, ontslagen, falen: het is allemaal verlies. En dan kunnen we niet zonder elkaar. Wat Keirse betreft wordt 'omgaan met verlies en verdriet' zelfs een vak op school, vanaf de kleuterklas. Want jong geleerd is oud gedaan, weet de Vlaming uit eigen ervaring. Keirse (1946) was in de jaren '50 misdienaar op het platteland van West-Vlaanderen. "De meeste mensen stierven toen nog thuis." En dan ging de jonge Manu, toegerust met bel en lantaarn, met meneer pastoor mee naar de slaapkamers van de gezinnen, voor de laatste sacramenten. "Ik heb veel verdriet gezien, maar ook veel verbondenheid", herinnert Keirse zich. De pastoor en de misdienaar verwerkten hun ervaringen door er over te praten, terug wandelend door de sneeuw of in de zon, door een natuur die laat zien dat leven steeds vergaat en tegelijk weer doorgaat. Een prachtig beeld.
Maar zijn beste leraar was de huisarts uit zijn jeugd. Toen in de straat van Keirse een jongetje van 4 werd overreden door een vrachtwagen, ging deze dokter alle omwonenden langs en vroeg ze mét de kinderen op rouwbezoek te gaan bij de getroffen familie. De kinderen moesten begrijpen wat er is gebeurd, vond hij. "Wie zou er vandaag nog met vier kinderen tussen 3 en 7 jaar oud een groet gaan brengen bij een kindje met een verbrijzeld hoofd?" Maar voor Keirse werd het een waardevolle herinnering, ook door het napraten bij een kop warme chocola thuis.
Keirse raadt het iedereen aan: stap af op mensen met verlies, en hou ook de kinderen er niet bij weg. Wegkijken helpt niet. Nooit.