Verenigde Staten van Afrika: grenzeloos prikkelend idee

Wie van de ene Afrikaanse hoofdstad naar de andere wil vliegen, moet vaak via Europa. Voormalige koloniën hebben wel directe vluchten naar Londen of Parijs, maar niet op andere grote steden in het eigen werelddeel. Deze bevreemdende constatering kwam maandag voorbij in de VPRO Tegenlicht-uitzending De Kracht van Afrika: wat als het zou lukken om de vaak zo onlogische en remmende koloniale grenzen tussen de 54 of 55 Afrikaanse landen op het heffen en verder te gaan als de Verenigde Staten van Afrika?

Een inspirerend gedachte-experiment waarin een sterke nieuwe wereld opdoemt.

Echt een wonderlijk gevoel, kijken naar De Kracht van Afrika. In no time maakt het clichébeeld van Afrika als lijdend, moeizaam, stoffig, achterblijvend werelddeel plaats voor een totaal ander imago. Dat van een zinderend continent vol dynamische, slimme, ambitieuze mensen die een toekomst zien met Afrika als sterke wereldspeler. Als er maar meer wordt samengewerkt.

Reisvlogster Katchie Nzame - de Zuid-Afrikaanse Floortje Dessing - steelt met haar enthousiasme meteen je hart. Nzame reisde in haar eentje al door vijfendertig Afrikaanse landen, met het openbaar vervoer. Ja, dat kun je dus overleven. Maar zij ondervond aan den lijve hoe dramatisch de grensovergangen zijn. Officiële visa worden er niet altijd erkend en altijd moeten er dollarbiljetten over tafel. Soms is de 'grensbeambte' simpelweg iemand die een touwtje over de weg heeft gespannen. Dat moet allemaal anders.

In Nigeria bezocht Tegenlicht de bijzondere zakenvrouw Amy Jadesimi, die na haar Harvardstudie terugkeerde om een groot offshorebedrijf in de haven van Lagos te runnen. Zij voorspelde een toekomst waarin Afrika de economie van de EU volledig in de schaduw gaat zetten. "Voor wie nieuwe consumenten zoekt, is Afrika de laatste groeimarkt van het kapitalisme", stelde ook de politiek-filosoof Achille Mbembe, die een dodelijk beeld schetste van ons Europa. "Europa is uitgeput, doodmoe. Een werelddeel dat zichzelf opsluit, wachtend op het einde. Zich probeert te beschermen door zich te barricaderen voor de rest van de wereld."

Eveneens klare taal kwam van de Zimbabwaanse politicus Arthur Mutambara, een vurig voorstander van het Pan-Afrikanisme. "Wij willen dit continent welvaart brengen, zodat Afrikanen niet hoeven sterven op zee, maar terugkomen." Hij schetst hoe Afrika nog altijd Amerika en Europa subsidieert: "Eerst door de slavernij, toen met koloniën en nu door onze onevenwichtige economie." In plaats van onbewerkte grondstoffen wil hij veel meer complete producten het continent zien verlaten.

Hoe levensvatbaar is het - niet per se nieuwe- idee van de VS van Afrika? Willen de huidige Afrikaanse presidenten hun plek opgeven, om daarna 'slechts' minister te worden, al is het van een continent? Hier moest Mandela worden geciteerd: "Iets lijkt onmogelijk totdat het is gedaan."

Onbewust verwachtte ik ergens de lange gestalte van Bram Vermeulen te zien opdoemen, zo vaak de Afrika-deskundige van dienst bij de VPRO. Maar die had met deze Tegenlicht-uitzending weinig van doen zo te zien. Ook voor Ruben Terlous Chinezen in Afrika was geen aandacht. De focus lag volledig op de krachtige stemmen van dynamische, toekomstgerichte Afrikanen zelf. Zeer prikkelend. 

<<<Blauw Licht                                                                                                  Dwarsdenkers>>>