Provo's in Saoedi-Arabië
In ons land kun je zó zorgeloos kritisch zijn, dat je tijdens 'Voorbij de grenzen van Saoedi-Arabië' bijna zou vergeten dat de meeste geïnterviewden letterlijk hun nek riskeren door te praten met Sinan Can. Maar de kracht van deze documentatiemaker is dat hij in ieder fragment die repressieve, onheilspellende sfeer laat doorklinken. "Een mijnenveld", zo omschrijft hij het land zelf, en dat voel je. Saoedi-Arabië wil desondanks een toeristische bestemming worden. De landschappen en monumenten zijn prachtig, maar dankzij Can kan ik me prima beheersen.
Hij schrijft geschiedenis met deze unieke vierdelige serie. Het land zette voor hem en zijn team de deur wijd open: krijgen filmmakers meestal een eenmalig visum en een strakke leiband, Sinan Can en regisseur Thomas Blom konden in 2018 het land zo vaak bezoeken als ze wilden. Er was een gunfactor, denkt Can. Ongetwijfeld heeft die te maken met zijn eerdere werk, zoals de indringende documentaires over de ravage die IS aanrichtte in het Midden-Oosten.
Zijn filmteam reisde kriskras maandenlang door Saoedi-Arabië, tijdens drie reizen. Geregeld lukte het om de waakhonden van het Saoedische mediaministerie af te schudden, zodat ook echte armoede kon worden gefilmd en spontane ontmoetingen mogelijk waren.
Zondag, in het eerste deel van aflevering 1, zag het er allemaal nog niet zo somber uit. We zagen hoe de dappere satiricus Malik Nejer en een paar stoere vrouwen het onderdrukkende systeem van binnenuit proberen te bevechten. Neem Abir Abu Sulayman. Zij wil buitenlandse toeristen kunnen rondleiden als gids, al kan een vrouw voor dit werk geen vergunning krijgen. Vastberaden blijft Abir hopen dat ze die licentie toch gaat krijgen. Een van haar pupillen is Farah Al Akbar, die net als Abir zonder gezichtsbedekking over straat gaat. Ook Farah straalt vertrouwen in de toekomst uit.
Ze stapt zelfs met Sinan Can in een auto voor haar eerste rijles. Moet kunnen: de religieuze politie Hai'a is uit het straatbeeld verdwenen en het is vrouwen niet meer verboden auto te rijden. Zuur detail: een rijbewijs voor een man kost vierhonderd riyal (bijna honderd euro), voor een vrouw is het zeker vijf keer duurder, aldus Farah.
Maar dan begint het Saoedische regime halverwege het jaar vrouwelijke activisten te arresteren en slaat de onzekerheid toe. Hoe progressief is die nieuwe kroonprins Mohammed bin Salman écht? Sinan Cans werk wordt moeilijker. Het lukt hem niet een afspraak te maken met de nationale mensenrechtencommissie, om een verklaring te krijgen voor dit grillige beleid.
De komende afleveringen wordt de toon steeds grimmiger. En dat terwijl BNNVARA had gevraagd of hij het een beetje luchtig wilde houden, vertelde Sinan Can me. "Maar iets luchtig houden in Saoedi-Arabië, dat gaat niet."
Tenzij de omroep Frans Bauer ernaartoe had gestuurd natuurlijk. Heeft u deze zanger gezien, op zoek naar babi pangang in China, als zaterdags amusement bij dezelfde NPO? Leve de diversiteit, maar ik ben blij dat juist Sinan Can net is benoemd tot baas van een nieuw platform voor buitenland-journalistiek bij de publieke omroep. Met een serie als 'Voorbij de grenzen in Saoedi-Arabië' kun je in de hele wereld gezien worden.