Op de bres voor de jongere, Zomergast Vermeiren
Aan het begin van de ideale tv-avond met hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie Robert Vermeiren klonk de muziek van Avicii (Wake me up when it's all over) en deinden duizenden jonge mensen saamhorig in een zee van gelukzaligheid. Daarna was het uit met de pret en voerde Vermeiren de kijker louter langs de schaduwzijden van het jeugdige bestaan, en schetste een wereld vol ongeluk, automutilatie, anorexia, depressie en zelfmoord. Hij kwam niet weg uit zijn eigen vak.
Vermeiren is dan ook een man met een missie. Dat bleek zaterdag al uit het opiniestuk in Trouw, dat hij samen met twee collega's schreef. De boodschap: het huidige jeugdpsychiatrische model - gericht op de individuele omstandigheden van de jongere - voldoet niet in tijden van sociale media en pandemie. De grote invloed van de maatschappelijk context op het psychisch welzijn moet veel meer erkenning krijgen. Want de psychiaters zien het momenteel gebeuren in hun praktijken: er is een enorme toename van jongeren met grote geestelijke nood nu ze niet op een normale manier, samen met hun leeftijdsgenoten op ontdekkingsreis kunnen gaan naar het volwassen leven.
Zware kost, maar iemand moet het voor de jongeren opnemen in zo'n zomer als deze, waarin ze door de overheid eerst worden uitgenodigd om te 'dansen met Janssen' en daarna vanuit dezelfde hoek op hun kop krijgen omdat ze te uitbundig zijn geweest: Vermeiren maakte beschaafd duidelijk hoe verontwaardigd hij hierover is. Maar zoekt ook hulp bij diezelfde overheid als het gaat het afremmen van de sociale media, als permanente onrustverspreider qua uiterlijk, waardering en bevestiging. Er zijn zelfs sites waarop anorexia wordt opgehemeld. "We moeten gaan reguleren en modereren om kwetsbare kinderen te beschermen."
Vermeiren (Gent, 1968) schuwde niet te vertellen over zijn eigen jeugdervaringen, onder meer na het laten zien van de Oscar-winnende korte animatiefilm Father and Daughter van Michael Dudok de Wit, een pareltje over het missen van een ouder. Vermeiren leefde na de scheiding van zijn ouders een tijd bij zijn grootouders. Heeft eenzaamheid gekend, zelfmoordgedachten. Ging om met 'anarchistische' types zoals hij ze noemde. Was druk, had concentratieproblemen. Maar is achteraf blij dat nooit iemand hem als ADHD'er heeft bestempeld. "Dan was ik mezelf misschien ook als ADHD'er gaan zien", aldus de man die een haat-liefdeverhouding heeft met classificaties.
Tijdens de eerste helft van deze derde Zomergasten verliep het gesprek wat stroef. Vermeiren was op zijn hoede, interviewster Janine Abbring probeerde tevergeefs wat 'therapeutentrucjes'. Zoals expres blijven zwijgen na het bekijken van een fragment, in de hoop dat de ander gaat praten. En soms had ze bij Vermeiren - veel voorzichtiger formulerend dan de doorsnee recht-voor-zijn-raap Nederlander - kunnen doorvragen naar de kern van zijn mening. Bijvoorbeeld toen hij een fragment liet zien uit 24 & Ready to die over een twintiger die in België toestemming kreeg voor euthanasie. Vindt hij de wetgeving in zijn geboorteland te ver gaan?
Maar gaandeweg werd de grote boodschap zonneklaar. We moeten beter luisteren naar jongeren, en Den Haag moet beter luisteren naar de echte professionals. En de regie van de kinder- en jeugdpsychiatrie weer centraal gaan regelen. Stoppen met geld verspillen aan administratieve rompslomp. Stoppen met het financieren van onzin-aanbieders. Stoppen met een systeem waarin je ongefundeerd mag zeggen dat je specialistische GGZ-hulp geeft. Vermeiren staat onverkort achter de tien aanbevelingen die de SER in mei 2021 deed in het rapport 'Jeugdzorg: van systemen naar mensen'.
Opvallende afwezige was de hele avond het gezin, de opvoeding, wat ouders zelf kunnen doen om hun kinderen geestelijk gezond naar de volwassenheid te brengen. Als je Vermeiren hoorde kan je je haast niet meer voorstellen dat het nog wel eens vanzelf goed gaat, dat vaders en moeders een evenwichtig, gelukkig mens afleveren.