Ons o-zo-vrije landje, niet per se voor iedere levensstijl
Hoe geef jij vrijheid door? Ik blijf dit een cryptisch, moeilijk zinnetje vinden, dat steeds voorbijkomt in de tv-spotjes waarmee het Nationaal Comité ons wil betrekken bij 4 en 5 mei. Mijn automatische reactie is steeds: sorry, wat bedoelen jullie precies?
De oproep blijft zo wel door mijn hoofd spoken. Wat als de vraag was geweest: zíe jij iemand vrijheid doorgeven? Dan heb ik wel een antwoord: Tim den Besten, met 'De Outsiders'.
Twee weken geleden zat hij bij 'M' voor de promotie van deze nieuwe interviewserie, die gaat over mensen die sommige dingen nét even anders doen dan de meeste mensen. Zoals niet in een doorsnee huis wonen maar in een tent. Niet de schijf van Vijf volgen maar alleen fruit eten. Geen reguliere medicijnen gebruiken maar kruiden plukken in de berm.
Het gesprek aan tafel bij 'M' maakte duidelijk hoe gemakkelijk we als grote kudde afstand nemen van iemand die anders is of doet. Medegasten gebruikten meteen termen als vreemde eend in de bijt, en eenling. Psychiater Esther van Fenema verklaarde dat aan dezelfde tafel zo: "We zijn groepsdieren. We overleven door de samenhang in de groep, via gemeenschappelijk mores en regels. Onttrekt iemand zich daaraan, dan vinden we daar iets van, het maakt ons zenuwachtig."
Of erger, dacht ik.
Tim den Besten overwon zijn zenuwen en ging gewoon eens praten met die alternatievelingen die anders eten, wonen of werken. Het fijne is dat Den Besten met zijn geïnteresseerde aanpak nergens in de valkuil van de freakshow of het effectbejag stapt. Neem zijn gesprek met Wally, een vrouw die ziek wordt van de straling van wifi en mobiele telefoons. Ze omhult zich daarom met zelfgeweven witte doeken met zilverdraad erin. Zo respectvol als Den Besten haar interviewde: wie Wally alsnog zou willen wegzetten als mataglap heeft ongetwijfeld zelf al te veel straling binnengekregen.
Donderdag in aflevering 3 leerde ik veel van Naomi en van Ilse. De eerste woont met drie kinderen op het erf van een welwillende boer, in een joert. Knus en betaalbaar, maar hoelang nog? In ons o-zo-vrije landje kan je van zo'n nomadentent niet zomaar je officiële woonadres maken.
In een gekraakt stukje bos bij de stad Groningen verwacht ook Ilse binnenkort te moeten verhuizen. Zij leeft in dit zogenoemde Betonbos eco-bio-duurzaam in een pipowagen met dochterlief. Als het wichtje in bad moet, wordt op de kachel een teiltje water opgewarmd, dat werk. Maar het stukje bos gaat bebouwd worden, Ilse en haar veertien buren moeten verkassen.
Ze begrijpen dit, maar klonken bitter over de lokale politiek. Het is ook wrang: het gemeentelijk beleid is pro diversiteit en 'anders wonen', maar dan natuurlijk niet té divers en té anders. Er zijn allerlei experimenten gaande met alternatieve leefvormen, maar aan deze ervaringsdeskundigen wordt niets gevraagd.
"Ook zonder regels zijn we nog steeds goede mensen", zei Ilse, die heerlijk schamperde over de populariteit van het tiny house. "Dat is allemaal zo bedacht. Zo van: hier betalen, dan is dat je plekje en daar je tuintje, en dan leef je alternatief?"
Er bleef een duidelijke vraag voor de gemeenten hangen: vrijheid van levensstijl, hoe geven we die eigenlijk door?