Niet omdat het kan, maar omdat het moet.
'Sylvana, demon of diva?' Hij biedt weinig keuze, de titel van deze documentaire. 'Sylvana, doordacht of doorgeschoten?' had ook gekund. Of 'Sylvana, democraat of drammer?'. Ze is hoe dan ook een uitgesproken fenomeen, Sylvana Simons. En de EO zond woensdag nog een tweede documentaire uit over volhardende vrouw, die niet wil zwijgen ondanks felle tegenstand.
Maar eerst zagen we hoe Sylvana Simons toeleefde naar de Amsterdamse raadsverkiezingen, waarbij haar partij Bij1 een zetel zou winnen. Simons' thema sinds een paar jaar: Nederland zit vol racisme en moet dat maar eens beseffen. Het lijkt een selffulfilling prophecy. Hoe vaker Sylvana zich uitspreekt, hoe meer racistische reacties het oproept. Letterlijk, mensen die 'lelijke neger' en 'aap' naar haar roepen op straat. Landgenoten om je voor dood te schamen.
De vraag die de filmmaakster Ingeborg Jansen lijkt te stellen is: is Sylvana slim bezig? Jansen geeft geen begeleidend commentaar, maar de volgorde van scenes spreekt boekdelen. Zo is er dat bizarre moment dat verslaggevers staan te wachten op een statement van Bij1, omdat het cv van een partijkandidaat niet blijkt te kloppen. Maar na een lange vergadering hierover weigert Sylvana om een duistere reden commentaar. We zien haar zwijgend langs de vragende verslaggevers lopen, haar taxi in. Pal daarna volgt een fragment waarin Simons juist klaagt - bij haar therapeut of coach - dat ze nergens aan het woord komt. Met deze man bespreekt ze ook dat haar directe omgeving vol adorerende ja-knikkers haar te weinig tegengas geeft.
Duidelijk wordt dat bij Sylvana geen sprake is van een tactische aanpak. Ze doet wat ze voelt dat ze moet doen. Voor een politica op zich geen slechte invalshoek. Maar een dosis charme en zelfspot doen politieke figuren ook geen kwaad. Oftewel: wie weet vindt Simons op een dag de Buma in zichzelf nog eens. Ondertussen tekent 'Demon of Diva' scherp het onrustige Nederland van nu, waarin de recente tevredenheid over ons voorbeeldige tolerantieniveau een vage herinnering aan het worden is.
De tweede documentaire woensdag over een vrouw die een knuppel in het hoenderhok gooit, is 'Genocide in Twente'. Hierin volgden we communicatiestudente Shayno Numansen. Zij zag op oude filmbeelden de oproep van haar overgrootvader dat ook de Turkse genocide van 1915 op Arameeërs, Assyriërs en Chaldeeërs niet vergeten mag worden. Een groot deel van Numansens familie werd hierbij uitgemoord en ze besloot een documentaire te maken. Daarbij bang voor de reactie van haar vriendenkring, waarin veel Turkse Nederlanders zitten. Een terechte vrees. Zo kreeg ze onder meer te horen: "Niemand gaat jou schoppen of slaan. Tenzij je iets tegen Turkije zegt." Echt kafkaiaans wordt het wanneer Hogeschool Saxion niet te veel ruchtbaarheid wil geven aan Shayno's project, uit angst voor reacties uit de Turkse gemeenschap en van de partij Denk in Enschede.
Een verbijsterend gang van zaken. Maar Shayno zette dapper door, daarbij moreel gesteund door documentairemaker Sinan Can. Honderd jaar geleden uitgemoord worden en daar nu niet over mogen praten? Het is te gek dat ook dat in Nederland niet veilig zou kunnen.