Met een luchtbuks op vastgeroeste ideeën knallen

Onmogelijk om chagrijnig te worden van de eerste VPRO-Zomergast van 2021, architect Floris Alkemade. De deze zomer vertrekkende rijksbouwmeester is een rasoptimist, die denkt dat het met de grote kwesties in de wereld de goede kant op zal kantelen. Hij herkent het duistere niet. En verwacht dat de noodzakelijke veranderingen in onze manier van leven er zullen komen, want stilstand bestaat niet, alles in het bestaan beweegt steeds maar door naar een betere toekomst. Een manier van denken die verheugend is. Alleen resteerde zondag wel de vraag: hoe dan Floris, hoe dan?

Maar een avond met Alkemade en Abbring is in ieder geval drie uur bijtanken voor het brein, drie uur geprikkeld worden om los te laten, drie uur omdenken. En dat is al voldoende. Neem de droom van die Almeerse wethouder die een kasteel wilde bouwen: is zijn project mislukt nu het nooit afgemaakte bouwwerk lelijk staat te verpieteren? Nee vindt Alkemade, kastelen eindigen uiteindelijk toch altijd als ruïne? In Almere is dit proces nu gewoon wat sneller gegaan dan normaal. "In plaats van een namaakkasteel staat er nu een echte ruïne", stelt de architect-van-goede-wil. En hij liet een filmpje zien van jongeren die er spannende avonturen spelen.

We moeten niet bang zijn voor veranderen, is Alkemades grote boodschap. Zelf ontdekte hij dat in zijn jeugd, toen hij op de middelbare school niets leerde. Hij was liever met een luchtbuks en ander kattekwaad in de weer en zijn ouders stuurden hem naar een internaatn, met een middeleeuwse regime van ritme en discipline. Verrassend genoeg beviel het Alkemade zeer. Eindelijk kreeg hij rust in de kop en kwam er ruimte voor concentratie. Hij leerde te leren en kreeg er plezier in.

Zo zou hij nu willen dat de agrarische sector plezier zou krijgen in veranderen. Wat hem betreft komen er niet minder maar juist meer boeren, met een grote rol in natuurbeheer, het bevorderen van de biodiversiteit, de circulaire landbouw. "Onze gewoontes zijn geen noodzakelijkheden", zei Alkemade ergens. Steeds weer veranderen is onvermijdelijk en noodzakelijk, dus je kan het maar beter spannend en interessant maken, lijkt zijn motto. Zodat je gaat verlangen naar de toekomst.

Neem ook zijn ideeën over hoe we in Nederland de noodzakelijke extra woningen kunnen realiseren door een deel van de bestaande behuizing op te splitsen. De gemiddelde Nederlander leeft op 64 vierkante meter, de gemiddelde Duitser kan met 46 vierkante meter woonoppervlak toe. Hoeveel ruimte is er niet te vinden door het huidige woningbestand beter op te delen?

Alkemades grenzeloze creativiteit is aanstekelijk, en zijn gekozen fragmenten - vrijwel allemaal beelden uit documentaires - inspirerend. Al kon je na een halfuur wel kriegelig worden toen het lange tijd ging over de verbouwing van het Binnenhof, hét grote project voor Alkemade als rijksbouwmeester. Waarvan iedereen iets vindt, vooral als het over de budgetoverschrijdingen gaat. Ik ben geen kenner van het dossier - en er werden geen details of beelden getoond - maar Alkemade leek Zomergasten te gebruiken om zijn gram te spuien. Met name over dat de kamerleden in de begeleidingscommissie geen bouwtekeningen kunnen of willen lezen. En alleen maar op de centjes letten. De frase 'begeesterde architecten die moeten werken met politici die ogen alsof ze een bord zand moeten leegeten' leek me een niet mis te verstaan statement.

Is het simpelweg een nieuw hoofdstuk in de eeuwige botsing tussen de ongeremde creatieveling en de dorre zakelijkheid? Het zal. Maar het lijkt me een prima idee om Alkemade nu hij vertrekt als de rijksbouwmeester een nieuwe functie aan te bieden als de rijksdromer. Daar worden we vast niet armer van.

Overigens hulde voor de vormgeving van Zomergasten. De manier waarop de spectaculairste beelden uit de gekozen fragmenten het decor vormen achter de gesprekspartners, het blijft schitterend. Wrang was zondag natuurlijk wel de rest van het concept: een praattafel op het dak van een caravan in een ondergelopen landschap. Goed dat Janine Abbring daar meteen haar ongemak over uitsprak, in deze tijd van overstromingen.

Verder was ze de rust en evenwichtigheid zelve. Na vier succesvolle seizoenen hoeft er van koudwatervrees dan ook echt geen sprake meer te zijn.

<<<Goede Moeders                                                                B&B Vol liefde>>>