Kan iedere vrouw een moordenaar worden?
Ooit liep ik in Toulouse een museumzaal binnen met aan de muur tientallen foto's van vrouwen. Gewone hoofden, neutrale gezichtsuitdrukking. Ik wist niet goed wat ik er mee aan moest, tot ik op een bordje las: 'De helft van deze vrouwen is veroordeeld voor de moord op een man.'
Stom dat ik de naam van de kunstenaar niet heb genoteerd, want ik denk nog vaak aan hoe de tekst me opeens totaal anders naar de foto's deed kijken. Kon je iets aflezen aan de gezichten, kon je de moordenaressen eruit pikken? Had die blondine iemand gedood, of juist die brunette? Er was geen indicatie. Alle vrouwen konden wel of niet een moordenares zijn. Geworden.
Het is het thema van Look what you made me do, donderdag in 2Doc bij HUMAN. De film werd voorafgegaan door een Kijkwijzer: pas op, geweld, niet geschikt voor onder de 16 jaar. Zo zie je al snel een blote man en een blote vrouw door de sneeuw rollen. Een liedje klinkt, Girl of my dreams. Maar al snel is duidelijk: dit is geen liefdespret. De man beukt op de vrouw in, tot bloedens toe.
In de tragi-poëtische documentaire laat de Nederlandse maakster Coco Schrijber (1961) vrouwen vertellen hoe zélf gewelddadig worden voor hen de enige manier was om hun gewelddadige mannen te stoppen. Een jonge Finse - nu hoogzwanger van haar nieuwe partner - stak haar vorige vriend een mes in de rug. Een Nederlandse jonge moeder schoot een vuurwapen leeg op haar kerel. Een Italiaanse vrouw draaide slaapmiddel door de gehaktballen en wurgde haar rochelende man daarna met een touw.
Jaren was ze door hem geterroriseerd. Voor haar drie dochters was er geen beschermende Kijkwijzer. Ze geloofde iedere keer weer zijn mooie beloftes. Maar op een dag was het op een dag basta.
De Finse vrouw zegt: "Je moet de ander echt om het leven brengen, als het tussen jou en de ander gaat."
Nee, het is geen voorzichtige film.
Maar ja, wat wil je ook. Tijdens Look what you made me do loopt een teller mee, en aan het eind wordt duidelijk waarom: tijdens de tachtig minuten die de film duurt zijn ondertussen weer vijf vrouwen vermoord door hun (ex-)partner. Het gaat wereldwijd jaarlijks om dertigduizend vrouwelijke slachtoffers, tegenover misschien duizend mannen die door hun vrouwen worden omgebracht, meestal uit zelfverdediging.
"Je moet sterk zijn," is de boodschap op het eind van de film. En ik denk er achteraan: opdat het allemaal zo ver niet hoeft te komen.
De film begint met een vreselijk citaat. "Toen ik mijn moeder vertelde dat een jongen me sloeg op het schoolplein, zei ze: 'Dat is omdat hij je leuk vindt'." Mijn hart maakte daarom een sprongetje toen ik - ook donderdag - in het Regionieuws op NPO2 een reportage zag over een zomerkamp in Hilversum, voor kinderen die worden gepest. Ze leren er sterker in hun schoenen staan.
Zoals de kleine Zeynab, die vertelde hoe de jongens op school haar duwen en tegen de grond werken. En dat ze dat niet leuk vindt. Op de cursus spelen de kinderen dit soort situaties na en leren ze 'sterk te staan'. Shaylee liet zien hoe dat gaat. Niet de schoudertjes laten hangen en sip kijken, maar de voeten stevig op de grond zetten en het hoofd omhoog.
Het meisje straalde.
O, laten we hopen dat zo'n zomerkamp sterke grieten oplevert, wier grenzen nu en later altijd worden gerespecteerd.