Sinan Can terug tussen de puinhopen 

'Dan komt het wel heel dichtbij.' Een populaire uitdrukking om een drama naar je te toe halen hoewel je niet tot de direct betrokkenen hoort. Zeg maar mentaal ramptoerisme. Als je ziet hoe het is écht in de ellende te zitten, kan je maar beter benadrukken hoe gelukkig je bent als dit soort bekers aan je voorbijgaat.

Maandag reisden we met Sinan Can door Noord-Syrië. De Koerdische machthebbers houden er duizenden IS-strijders en hun familieleden gevangen, waaronder veel vrouwen en kinderen. Ook uit Nederland: filmmaker Can was er op pad met de Nederlandse Marokkaan Houssein wiens dochter en later ook zoon en ex-vrouw zich aansloten bij de jihadisten. Zoon Ilyas was pas 14 toen zijn moeder hem meesleepte. Balans: zoon dood (bombardement), dochter Meryem weduwe met twee kindjes, opgeborgen in een gevangenkamp met haar moeder. De Koerden willen graag dat Nederland dit soort burgers terugneemt, spreken van 'een blok aan het been'. Nederland houdt de problemen liever buiten de deur. Zit je daartussen als ongerust familielid? Ja, dat is dan pech.

Sinan Can maakt met 'De verloren kinderen van het kalifaat' opnieuw indruk. Eind vorig jaar zagen we zijn tweeluik 'In het spoor van IS', dat ook op deze plek lof kreeg als geslaagde poging om een conflict uit te leggen wat niet uit te leggen valt. Een oorlog gepaard met zo veel gruwelijkheden, dat er nooit afronding zal zijn. Net als bij het verwerken van de Holocaust: acceptabele beweegredenen ontbreken.

Can deed vorig jaar dan ook het beste wat je kan doen: tussen de puinhopen op zoek gaan naar een begin van normaliteit. Praten met ooggetuigen en achterblijvers, mensen die toch de toekomst in willen. Hij bracht hun emoties ongefilterd en zonder effectbejag in beeld: het volstond de onwezenlijke werkelijkheid te tonen.

Ik schrok daarom van de eerste minuten van zijn nieuwe film. Can stet daarin aan vader Houssein vragen met een hoog Caroline Tensen-gehalte. Mis je je zoon, wil je je kleindochters graag eens zien, vind je het spannend? Ja, wat zal Houssein daar nou op geantwoord hebben? Maar al snel volgen ook kwesties als boosheid en de schuldvraag. Heeft Houssein gefaald als vader? Er is felheid: nee, Houssein heeft het goed gedaan. Hij vindt dat de inlichtingen- en veiligheidsdiensten Meryem hadden moeten stoppen: zij hebben de geradicaliseerde dochter blijkbaar een jaar gemonitord. En toch kon ze ongehinderd vertrekken.

Wanneer vader en dochter elkaar mogen ontmoeten van de Koerdische autoriteiten, komt de waarom-vraag opnieuw aan bod. Weer is er felheid. Dochter valt haar vader wel aan, doelt op de scheiding van haar ouders wanneer ze eruitgooit dat ze 'een mannelijke liefde achterna is gegaan omdat thuis alles kapot was'. Maar ze knuffelt Houssein ook. Toont met warme stem haar dochtertjes.

Een intiem familiedrama op een mondiaal strijdtoneel. Waar zoveel gezinnen zijn verwoest: Cans camera bleef onderweg maar zwenken naar al die getraumatiseerde wezentjes in hun vrolijk gekleurde kleertjes, spelend tussen de verwoeste gebouwen. Met vaak een blik in hun jonge ogen waarachter meer schuilgaat dan de meesten van ons in een heel leven krijgen te verstouwen.

<<<later                                                                                         eerder>>>