Het verhaal van Nederland: maar wie zijn 'we' dan?
Wat een knaller. Het verhaal van Nederland startte woensdag met bijna 1,7 miljoen kijkers. Die dus gewoon op prime time op NPO1 bleven zitten voor een educatief NTR-programma. Ongetwijfeld volgen nog vele online-kijkers. En kijkertjes, op de scholen. Geschiedenisleraren die Het verhaal van Nederland in de klas vertonen kunnen ondertussen gerust iets voor zichzelf gaan doen: het verhaal vertelt zichzelf.
Al hing het er het eerste halfuur om of ik zelf zou blijven hangen. Om de oude tijden te doen herleven kruipen in de serie om de haverklap acteurs - meestal onbekende - in de huid van onze verre voorouders en spelen hoe er toen vermoedelijk werd geleefd en gedaan. Vaak vol emotie en onder aanzwellende vioolklanken. Tot de sjiekige acteur Daan Schuurmans opeens als verteller het decor der onbeschaafden inloopt. Het was even wennen. En mij bekroop een stil verlangen naar de humor van die andere historieverteller van de NTR, Niek Barendsen, de maker van de eindeloze reeks Welkom in... , die momenteel de middeleeuwen behandelt (zondags op NPO3).
Maar ik ging volledig om toen het personage van de jonge moeder gebaseerd bleek op een werkelijke vondst - bij Nieuwegein - van botten van een vrouw met baby. De serie kreeg opeens ziel, zoals het leven in een pasgeborene schiet. En in mijn hoofd begon een proces dat je misschien identiteitszucht kunt noemen. Althans, toen werd gezegd dat het DNA van de stam van deze vrouw erg afwijkt van ons huidige DNA, gaf dat een onrustig gevoel. Waar komen we dan vandaan? Van wélke vreemdelingen uit het oosten? Op de afstandsbediening naar de ondertiteling gezocht, ik kreeg geen woordbeeld bij wat Schuurmans zei. De Jamnacultuur. In mijn jeugd waren dat nog de Indo-Germanen geloof ik. Het is duidelijk tijd voor bijscholing.
's Anderendaags meteen aflevering 2 bekeken - de hele serie staat al online - over de Romeinse periode in de lage landen. Mijn beeld over Julius Caesar is inktzwart bijgekleurd, ik zie Bataven nu als slaven en leerde dat het mentaliteitsverschil tussen Noord- en Zuid-Europa al zo oud is als de weg naar Rome.
Interessant om het idee van identificatie met 'onze' voorouders te overdenken. Veel rechte lijnen lopen er niet van de eerste naar de huidige bewoners van onze streken. Met 'de Nederlanders' van 5000 jaar geleden delen we dus weinig DNA, en de moedige Bataven verdwenen rond het jaar 300 om onduidelijke redenen van de landkaart. Op de site van Geschiedenis Magazine lees ik een kritische kanttekening: "ONS land bestond in de tijd van de Bataven nog helemaal niet, maar de serie spreekt over wat zíj (de Romeinen) óns (de Bataven) hebben aangedaan. (..) Historici denken tegenwoordig dat het juister is om de Romeinen met 'wij' aan te duiden. Hún cultuur hebben we per slot van rekening overgenomen. Niet die van de Bataven."
Ai ai, laat de nieuwe Hoekse en Kabeljauwse twisten beginnen.
In Trouw gaf eindredacteur Hasan Evrengün dinsdag een tip om de serie - waarin nog vele pittige kwesties aan bod zullen komen - met gepaste afstand en open geest te ondergaan. "Wie heeft bedacht dat je trots moet zijn op je geschiedenis?", vroeg hij zich af. "Je mag er best een mening over hebben, maar moet je daar trots of schaamte bij voelen? Dat is zinloos en ongemakkelijk."