"Het is gewoon smeerlapperij wat er al die tijd gebeurd is"
Op weg naar mijn logeeradres in Amsterdam-Noord, zag ik vrolijk gezwembroekte jongetjes van een jaar of tien van een brug springen, zo het water in van een zijtak van het IJ. Wat een verfrissend klassiek plaatje dacht ik. Maar met de laatste alarmerende reportage van Zembla in mijn hoofd dacht ik ook meteen: als het water maar te vertrouwen is.
Want wat een droefenis weer. Het onderzoeksprogramma van BNNVara bouwt gestaag aan een dossier over PFAS, een groep chemische stoffen die vaak zo slecht afbreekbaar zijn dat ze forever chemicals worden genoemd. Maar overal in worden toegepast. Ze worden inmiddels dan ook in het bloed van vrijwel alle mensen aangetroffen. En bij mensen die in de buurt van chemische fabrieken wonen, of er werken, vaak in veel te hoge doseringen.
Donderdag ging de aflevering over wat chemiereus DuPont al vanaf de jaren zestig weet over de risico's van PFAS-soorten als teflon en PFOA, ook wel C8 genoemd. Onderzoek leverde verontrustende kennis op die het bedrijf toch maar liever onder de pet hield, om de winstgevendheid niet in gevaar te brengen.
Zo wordt in de Zembla-reportage een onderzoek van PFAS-fabrikant 3M aangehaald uit 1979. Hierin werden zestien apen als proefdieren gebruikt. Het onderzoek zou drie maanden duren, maar stopte binnen drie weken: alle apen waren toen al dood. Maar dat resultaat bleef geheim. En uit documenten blijkt dat men bij andere alarmerende dierproeven liever twijfelde aan de kwaliteit van het onderzoek, dan aan de dubieuze eigenschappen van de chemische verbindingen.
Er is een periode geweest waarin het DuPont toch wel slim leek in een bepaalde fabrieken de zwangere en vruchtbare vrouwen niet meer met bepaalde PFAS te laten werken. Ook in Dordrecht, in een fabriek die inmiddels is afgesplitst van DuPont en onder de naam Chemours verder gaat. Maar na een paar maanden mogen de vrouwen toch weer aan de slag aan de zogenaamde Teflonlijn.
Ach, u kunt het hele dubieuze relaas nalezen op de Zembla-site. En in de uitzending verbitterde actievoerders en oud-medewerkers en hun partners zien. Ziek, lijven vol ontstekingen, chronisch vermoeid. En dan moet je in zo'n conditie de strijd aangaan met deze Goliath, wiens politiek al zestig jaar lijkt te zijn: verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid vermijden. Om commentaar gevraagde chemici en ethici lijken met moeite op hun stoel te kunnen blijven zitten, wanneer ze interne DuPont-memo's te lezen krijgen waaruit blijkt hoelang er al van alles in de doofpot is gestopt. "Het is gewoon smeerlapperij wat er al die tijd gebeurd is", vat actievoerder Arie de Ruiter het bondig samen.
Zembla meldt dat de directie van Chemours op geen enkele vraag inhoudelijk wil reageren en als algemene reactie stelt dat Zembla 'ongeloofwaardige journalistiek bedrijft'. Dat lijkt me een conclusie die is voorbehouden aan ons kijkers, de afnemers van die journalistiek, nadat we de Chemours verdediging hebben kunnen horen.
De Tweede Kamer stond meteen op de achterste benen, nadat de NOS donderdagochtend uitgebreid berichtte over de Zembla-uitzending. En roept de directie van Chemours op om op 28 juni te verschijnen op een hoorzitting. Ze produceren daar Teflon, maar het klinkt niet alsof de beschuldigingen gemakkelijk van het imago gaan glijden.