Het goedkoopste oorlogswapen dat bestaat

"Het is goedkoper dan de prijs van een Kalashnikov-kogel", vertelde een strijder aan de Britse journalist Christina Lamb. Maar hij doelde op iets heel kostbaars, waarop een hoge prijs moet staan: verkrachtingen als oorlogswapen. Ook in de Oekraïneoorlog gaat het weer helemaal mis.

Nieuwsuur wijdde er maandag een dof stemmend item aan, dat op een bizarre manier toch een dun gouden randje had: er wordt hoogstwaarschijnlijk weer op grote schaal verkracht, maar er is deze keer meteen veel aandacht voor en onderzoek naar. Leve het informatietijdperk: overal worden gesprekken en berichten tussen Russische soldaten onderschept, wat kan helpen wanneer bewijsmateriaal nodig is. De kerels schijnen hun heldendaden zelfs te posten op pornowebsites, voor iedereen zichtbaar.

Sinds 1919 zijn verkrachtingen tijdens conflicten officieel erkend als schending van het oorlogsrecht. Toch werden pas eind twintigste eeuw voor het eerst oorlogsverkrachters veroordeeld, tijdens de Rwanda-en Joegoslaviëtribunalen. Een magere oogst. De beroemde buitenlandcorrespondent en actievoerder Lamb - ze schreef onder meer het huiveringwekkende boek Our Bodies, Their Battlefield - noemt het totaal buiten de orde dat er zo weinig aandacht is voor oorlogsverkrachtingen 'terwijl iedereen zegt dat het weerzinwekkend is en er iets aan moet worden gedaan'.

Aan Katrien Coppens zal het niet liggen. Zij is directeur van de stichting van Dr. Denis Mukwege, de fantastische Congolese gynaecoloog die de Nobelprijs voor de Vrede won voor zijn strijd tegen seksueel geweld. Coppens kwam net terug uit het Oekraïense oorlogsgebied en durfde maandag aan tafel bij de betrokken interviewende Petra Grijzen voorzichtig te spreken van een strategie van de Russen. Het gaat niet om individuele incidenten. Het seksuele geweld vindt op grote schaal plaats en vaak moeten kinderen, vaders, echtgenoten en buren als getuigen aanwezig zijn. Opdat de terreur zijn verlammende uitwerking niet mist.

Coppens hoorde over Russische soldaten die huis na huis uitkamden, op zoek naar mensenvlees. Over groepen vrouwen en meisjes die zich in de bossen terugtrekken, uit angst. Daar heb je ze weer, de onderduikholen.

De legerleiding veroordeelt het perverse gedrag niet. Teruggekeerde soldaten uit het verkrachte en gefolterde Bucha zijn zelfs gedecoreerd, werd gezegd.

Een hulpverlener in Oekraïne is ervaringsdeskundige Iryna Dovhan. In Nieuwsuur zagen we haar eerst op foto's toen ze nog een onbekommerde, stralende vrouw was, in de Donbass. Maar toen kwam de bezetting en werd ze geboeid afgevoerd naar het Russische hoofdkwartier in Donetsk. Haar hel duurde vijf dagen, en ze weet dat ze een van de weinige vrouwen is die het overleefde.

Het zijn geen gebeurtenissen waarvan je als gewone mediagebruiker de details wilt weten. Ik snap de opiniebijdrage hierover wel van geestelijk verzorger Monique Rietveld, in de krant van zaterdag. Een getuigenis bij het Joegoslaviëtribunaal, 'ik kan nooit meer vrouw zijn zoals ik dat vroeger was', zegt in feite alles wat er te zeggen valt.

Maar ik vrees dat we de komende jaren in de rechtbanken wel veel expliciete getuigenissen zullen moeten horen. En hoop dat geen slachtoffer zich zal schamen, en dat iedere hufterige dader onze walging voelt. En duur zal boeten.     

<<<Ed van Thijn                                                                                               herdenkingsweek>>>