Het elfde gebod: blijf af van hofnarren, hun fans en hun moeders

Het uur van de wolf. Meestal 's avonds laat gepland, maar donderdag huilde het beest al om half negen naar de maan. Terecht, want politiek cartoonist Ruben Oppenheimer stond centraal in de culturele docuserie van de NTR. En zijn verhaal verdient een zo groot mogelijk en wakker publiek. Tenzij we het met z'n allen wel prima vinden dat 'het land een stapje terug doet' zoals Oppenheimer de terreur van de grote muilen omschreef.

Het razend boeiende portret - gemaakt door regisseur Carin Goeijers - begon met een paar minuten waar ik nauwelijks doorkwam. Dat is een compliment: in rap tempo passeerde een flink aantal cartoons die Oppenheimer recentelijk maakte voor NRC en AD. En ik bleef op de pauzeknop drukken om ze echt goed te bekijken, ze te begrijpen, erom te lachen en erover na te denken. Wat een feest om mee te liften op de gedachtekronkels van Oppenheimer.

Neem de cartoon waarop een man in een FVD-shirt gebroederlijk met een baardige moslim onder hetzelfde protestdoek staat: "Handen af van mijn profeet." Het logo van de NOS, waarvan de O is veranderd in een schietschijf. Het logo van de Shell, subtiel veranderd in een hand met opgestoken middelvinger. Vader en kind in Kiev in de sneeuw, met tekstballon: 'Koud? De kindertjes in Nederland, die hebben het pas koud." Trump met Greta Thunberg-vlechtjes, mokkend tegen de pers: How dare you.

Ook te zien wat een vakkundig tekenaar Oppenheimer is, en hoe hij technisch te werk gaat op zijn computerscherm: een lust voor het oog.

Maar na nog geen tien minuten komt - het zou ook eens niet - de keerzijde aan bod van dit feest der vrije geest. Hoever mag een hofnar gaan? Eerst klonk nog mild commentaar. Was Oppenheimer vrouwonvriendelijk bezig toen hij Sigrid Kaag liet vliegen op een bezem? "Niemand valt erover als ik Rutte in een onderbroek teken, of Wilders als een varken", schamperde hij terecht. We zijn inderdaad niet erg consequent in onze beschermende reflexen.

Later wordt de kritiek echt grimmig. Oppenheimer ontvangt geregeld zware bedreigingen. Moet proberen zijn woonadres geheim te houden. Stapte naar de rechter. Naar de minister van jusititie. Beseft dat ook al zijn geliefden risico lopen en doelwit kunnen worden. Moeder Oppenheimer wil dan ook niet herkenbaar in beeld komen.

Vriend Burak werd zelfs vastgehouden door de Turkse autoriteiten. Mocht het land niet uit, omdat hij op internet de mensen had gevraagd te stoppen met bedreigingen en normaal te gaan discussiëren over het werk van Oppenheimer. Als ik goed heb opgelet was de aanleiding een cartoon die Erdogan afbeeldde op heterdaad. Niet met een geit, maar met het blauwe Twitterkuiken op z'n tampeloeris.

Moeder Oppenheimer vertelt dat een vriendin een schuilplaats had aangeboden, mocht ze gevaar lopen. "Maar we gaan niet weer onderduiken, dat hebben we al gedaan", klonk het met veel humor. Zij overleefde als enige van haar gezin de oorlog, dankzij een verzetsman die haar ls baby van Amsterdam naar Limburg smokkelde. En trouwde later bewust met een joodse man, uit een gevoel van verplichting.

Je kunt dus zeggen dat Ruben Oppenheimer is geboren als lange neus richting Hitler. Zelfs zijn ontstaansgeschiedenis oogt als een briljante cartoon.

<<< De Boaiem berikt                                                                                          Talpa & RTL>>>