Esther Perel, de gave van een Zomergast
Soms zet iemand een raam open in je hoofd en in je hart, en stromen die ruimtes vol met frisse lucht en nieuwe inzichten. Psychotherapeute Esther Perel heeft die gave. Het was een cadeau om haar zondagavond te horen analyseren wat we elkaar allemaal aandoen in onze liefdesrelaties, in een ouderwets boeiende slotaflevering van Zomergasten 2018. En vermoedelijk hebben in heel wat Nederlandse huiskamers stellen naast elkaar zitten denken: oeps, dat zijn wij.
Helder: dat is het trefwoord om de avond mee samen te vatten. Ondanks het feit dat Esther Perel soms moeite had de juiste Nederlandse woorden te vinden: ze is zestig jaar geleden geboren in Antwerpen, maar thuis werden vijf talen door elkaar gesproken en sinds 35 jaar werkt ze in en vanuit New York. De hersenen van presentatrice Janine Abbring maakten overuren om de woorden van Perel te wegen en zo nodig te corrigeren. Maar verder was haar taak licht: Esther Perel is een ervaren spreker en vulde de uren schijnbaar moeiteloos in.
Haar onderwerp, dat zijn wij. Hoe we met elkaar omgaan in liefdesrelaties, met een accent op onze erotische betrekkingen. Perel spreekt liever niet over seks, dat vindt ze meer iets technisch: "Dieren hebben seks, wij mensen kunnen er een gevoel in leggen, onze verbeelding gebruiken. Erotiek is energie, een tegengif voor de dood." Over mensen die in therapie gaan voor een beter seksleven, zei ze: "Ze willen niet per se meer seks. Ze willen meer voelen, niets alleen iets doen."
Maar daarvoor moeten we eerst met de billen bloot. En onze zekerheden aan de wilgen hangen. Want ook uit vrijwel alle filmfragmenten die Perel had uitgekozen bleek: die zekerheden zijn vaak illusies. Zo zagen we in 'My architect' een minnares van een beroemde architect deze man nog steeds verdedigen, al was hij tientallen jaren lang zijn belofte niet nagekomen om voor haar te kiezen.
Esther Perel lijkt in haar therapeutisch werk simpelweg naar een eerlijke voorstelling van zaken te zoeken. Neem een fenomeen als ontrouw: zelden is het de bedoeling van 'de dader' om het leven van zijn of haar partner te verwoesten, maar de bedrogene komt vaak niet voorbij dat gevoel. Terwijl de beweegredenen van de vreemdganger onbelicht blijven. Die kan zich op zijn of haar manier ook een slachtoffer van de omstandigheden voelen: nog nooit in de geschiedenis van de mensheid eisten we zo'n totaalpakket van onze partners als tegenwoordig. Decennia vol devotie, trouw, passie en frisheid: ga er maar aanstaan. En waar vroeger een heel dorp meeluisterde en iedereen wist wat er bij iedereen speelde, tobben we nu goed geïsoleerd maar wat af achter onze voordeuren.
We kunnen best wat hulp gebruiken om onszelf en onze geliefden goed in het vizier te krijgen, aldus Perel: "Je hebt zeven mensen nodig om het beeld van een persoon compleet te krijgen. Je moet naar binnen, de buitenkant zegt niets."
Zelf lag Esther Perel niet bepaald op de therapeutische divan bij Janine Abbring, maar ze gunde ons een essentiële blik in haar binnenste. Naar aanleiding van een huiveringwekkend moment uit de holocaustfilm 'Shoah' vertelde ze hoe mensen haar misschien vooral zien als een succesvolle vrouw, 'professioneel bezig, bla bla bla'. Maar de kern van haar wezen is: als dochter van twee joodse mensen die allebei als enige van hun familie de kampen hebben overleefd, begreep ze al jong dat je mensen moet leren lezen. Ze snapt drijfveren, snapt de holocaust, snapt vluchtelingen, snapt mensen. En ziet twee soorten mensen: mensen die alleen maar niet dood willen en mensen die echt een levendig leven zoeken. Met erotiek zowel als aanjager als beloning.
Abbring hoorde Perel grotendeels ademloos aan. Iets wat je ook ziet als je op YouTube Perels TED-talks bekijkt: iedereen luistert ingespannen omdat ze je echt iets indringends vertelt over jezelf. Zonder dat je misschien meteen wilt laten blijken waar ze raak schiet. Janine Abbring ging leuk om met het feit dat je als interviewer een gesprek met Perel kan beleven als een verkapte therapeutische sessie. Ze trapte niet in die valkuil, vertelde over haar privé-leven eigenlijk alleen dat ze tijdens ruzies soms expres olie op het vuur gooit, terwijl zo'n escalatie haar dan juist nog verder van het beoogde doel van de discussie brengt. Perel stelde haar gerust: het is een heel normaal verschijnsel in het vaste relatieschema harmonie - disharmonie - reparatie.
Zou een vrouw als Perel niet iets kunnen betekenen op het politieke wereldtoneel? Als de Verenigde Naties haar nou eens naar een Trump en een Poetin stuurden? Wie weet hoeveel persoonlijke frustraties dan bij het grofvuil kunnen en hoeveel aardiger het allemaal werd.