Een paasweekend vol getuigenissen en pijn
"Natuurlijk kan ik ook verlangen naar een hand die je streelt." Dit triest stemmende zinnetje, uitgesproken door een wat allenige monnik op Schiermonnikoog bleef me het hele lijdensweekend bij. Deze eerlijke man was niet de enige die getuigde van pijn en eenzaamheid in het religieuze bestaan. Op de valreep van Pasen zagen we ook een snikkende Antoine Bodar.
De monnik zat in de fraaie documentaire 'Monniken op Schiermonnikoog' zaterdag, het derde deel van een serie bij KRO-NCRV over een steeds kleiner wordende gemeenschap van cisterciënzer monniken. Het is letterlijk nog handjevol grijzende, aardige kerels dat de moed erin houdt: er moeten toch meer mannen zijn die zo willen leven als zij? Ze hebben de afgelopen jaren geregeld aspirant-leden verwelkomd. Maar allen vertrokken weer. In de documentaire zijn we getuige van het naderende afscheid van monnik Daniel, een aardige Mexicaan die niet langer om zijn homoseksualiteit heen kan. Als hij leert van de monniken dat dat ook niet hoeft, dat hij mag zijn wie hij is, wil hij het gewone leven weer in. En daar vertrekt hij met de veerboot naar het vaste land.
Homoseksualiteit speelde ook een - ik zou bijna schrijven - lijdende rol in de ook al zo intieme film Het Kruis van Tegelen zondag, over de grootse traditie van het vijfjaarlijkse passiespel. De kijk achter de schermen laat enerzijds processen zien zoals die spelen bij iedere nieuwe uitvoering van een klassieker: de macht van de regisseur, zijn behoefte een eigen stempel te zetten, de twijfel bij anderen over de modernisering, de angst of het publiek het wel aan kan. Het is een gelaagd portret: in Tegelen is Jezus niet de enige die lijdt. Velen dragen een kruis. Zoals Abbie Chalgoum - een als moslim opgevoed kind van Marokkaanse ouders - die Jezus speelde in 2015 en door de inleving in het lijden de eigen pijn uit zijn jeugd volop herbeleefde. Stil maakten de woorden van Geert Beurskens - a.k.a. Jozef van Arimathea - die de Hoofdrol niet bij hem vond passen, omdat hij homoseksueel is. En zich in de kerk nog altijd een derderangs burger voelt.
Een intense scène over 'wie zonder zonde is werpe de eerste steen', verraste door zijn zeggingskracht: voor het eerst voelde ik echt de betekenis van deze wijze waarschuwing.
Het paasweekend sloot maandagavond laat af met Adieu God? waarin Tijs van den Brink sprak met Antoine Bodar. Sinds Majoor Bosshardt de bekendste 'professionele' christen van Nederland? Als mijn buren zijn naam horen, gaan ze meteen stralen. Wat een charmante, pittige, intelligente man. Wat is hij goed voor het imago van de kerk.
Maar in Adieu God? toonde Bodar zich ook een getormenteerde ziel. Een 77-jarige die nog steeds last heeft van zijn jeugd waarin hem werd verteld dat zijn droom om priester te worden er niet inzat. De jezuïeten vonden hem te dom, bij zijn vader vond hij weinig begrip. Bodar vertelde geëmotioneerd hoe hij als jonge man zelfs een zelfmoordpoging heeft gedaan.
Wonderlijk - menselijk? - dat een man die later met succes meerdere universitaire studies zou afronden nog steeds verdrietig wordt dat iemand hem ooit niet slim genoeg vond. En er was meer om te overpeinzen. Ik schrijf er morgen vast meer over.