Een land vol zzp'ers, dat heeft geen toekomst
Scheefgroei in de polder: zondag bracht NPO1 het eerste deel van dit verhelderende tweeluik over de stand van het land. De enige kritiek die je kunt hebben is dat het beter vóór de verkiezingen uitgezonden had kunnen worden.
Maar wellicht hadden de makers - gespreksleider Jeroen Pauw, historicus Sander Heijne en bedrijfskundige Jeroen Smit - zich dan laten verleiden er politici in te stoppen. Terwijl het verfrissend was om eens sec en rustig de stand van zaken op te maken, met duidelijk cijfermateriaal en de ervaringen van gewone mensen, zonder er meteen over te gaan hakketakken.
Alles draaide om de kernvraag: hoe goed doen we het écht in ons economisch zo succesvolle land? Velen kunnen geen vaste banen meer krijgen, een eigen huis is onbetaalbaar voor de gewone man/vrouw en voor veertig procent van onze werkenden zijn inflatiecorrectie, pensioenopbouw, vakantiegeld en inkomenszekerheid een fata morgana.
Sander Heijne schreef met Hendrik Noten het boek Fantoomgroei - waarom we steeds harder werken voor steeds minder en kwam met snoeiharde grafieken. Die lieten zien hoe de belastingdruk voor bedrijven steeds lager wordt en de gewone werkenden steeds belangrijker zijn voor het vullen der staatskas. Met als zzp'er vaak geen uitzicht op persoonlijke groei. Zo schetste een chauffeur de zegeningen van het werken voor Uber: hij mag blij zijn als hij van duizend euro omzet per week een kwart overhoudt voor zichzelf. "Bouw je pensioen op?", wilde Pauw weten. De mallerd.
Je kunt er gerust van uitgaan dat veel zzp'ers de armen van de toekomst worden. Amerikaanse beelden, waarin hoogbejaarden noodgedwongen werken als inpakker in de supermarkt, zijn ook hier niet ondenkbaar.
Toen Pauw aan Jeroen Smit vroeg of hij zzp'er was uit vrije wil, straalde Smit iets lacherigs uit, alsof hij dacht: wat vraag jij nou, ik ben heus niet zo'n loser die geen vaste baan kan krijgen. Pauw laakte Smits lachje: voor veel mensen is werken zonder zekerheid geen keuze, maar de enige manier om iets te verdienen.
Zoals in de journalistiek. Aan het woord kwam Jolanda van de Beld, die freelance schrijft voor de NRC. Een krant waar net als bij Trouw een flink deel van het werk wordt verricht door een ploeg zzp'ers. Ik hoor daar zelf ook toe en laatst telden we in een willekeurige week - ook tot onze eigen verrassing - dat het om meer dan 40 procent van de redactionele teksten en het eindredactiewerk ging. Om over de foto's nog maar te zwijgen: de fotograaf in vaste dienst is uitgestorven.
Ondanks dit soort belangen voelt het dapper dat Van de Beld openlijk voor betere voorwaarden pleit. Want je weet het: als zzp'er kun je zonder pardon bedankt worden voor je diensten.
"Dit heeft geen toekomst", concludeerde Jeroen Pauw op enig moment over de groei van het grote leger vogelvrije zzp'ers. Maar aflevering 2 van Scheefgroei in de polder moet optimisme brengen: Smit denkt dat we nu écht een kantelpunt bereiken, door corona. De crisis bewijst volgens hem dat we niet zonder krachtige overheid kunnen en dat bedrijven meer 'vet op de botten' moeten houden, meer moeten investeren in zichzelf en hun mensen, dan alleen te denken aan efficiency en aandeelhouders.
Een open deur? We moeten nog flink zoeken naar de sleutel.
<<<pak de macht Vouchers>>>