Diversiteit is niet hetzelfde als gelijkheid
America was never America to me. Deze regel van de zwarte poëet Langston Hughes leverde de titel op van de documentaireserie 'America to me'. Het komt uit een snoeihard manifest dat de Amerikaanse droom voor de meeste mensen niet opgaat. Voor arme blanken, zwarten, roodhuiden is het 'dog eat dog' en 'mighty crush the weak'.
Hughes' gedicht is uit 1935. De documentaire is tachtig jaar later gefilmd, in 2015 en 2016, op een progressieve, gemengde highschool in een keurige buitenwijk van Chicago. Maar het thema is nog steeds hetzelfde: is dit een land voor iedereen? Wat betekent huidskleur voor je kansen, te beginnen in het onderwijs?
De filmmakers kozen de Oak Park & River Forest High School (OPRF) uit vanwege was een opmerkelijk initiatief vijf jaar geleden. Tijdens alle reuring rond Black Lives Matter organiseerden OPRF-medewerkers een bijeenkomst over dit thema. Opmerkelijk: alleen gekleurde studenten waren er welkom. Kranten spraken er schande van, bestuursleden distantieerden zich en blanke leerlingen voelden zich gepasseerd: dit soort problemen moeten we toch samen oplossen? Maar veel gekleurde leerlingen gingen naar de bijeenkomst toe. "Alle evenementen op deze school zijn bedacht voor witte kinderen, zoals het hele land is bedacht voor witte mensen. Ze moeten maar eens accepteren dat sommige dingen alleen voor ons zijn", aldus een zwarte leerling. Een ander: "You ain't going through the same shit as we."
Het siert de ORPF dat ze na dit mediacircus de filmmakers toch binnen lieten. Over het verzoek werd democratisch gestemd en het team kon komen, ook al waren de directeur en de bestuursvoorzitter (respectievelijk zwart en Aziatisch) zelf tegen. Het team kreeg zelfs alle ruimte: er is een jaar gefilmd, met tien lange afleveringen als resultaat.
De Vpro zendt ze sinds maandag achterelkaar uit en vanaf gisteren heeft 'America to me' me definitief in de greep. Episode 1 is vrij onrustig, misschien ook omdat je daarin ogen tekort komt bij het ontdekken van de ORPF: een kennisfabriek met ruim drieduizend leerlingen. Arme, eersteklassers verdwalen op zoek naar hun lokaal, het complex is gigantisch.
Vanaf aflevering 2 leer je de hoofdfiguren beter kennen en dringt door dat huidskleur in alles en alles een rol lijkt te spelen op de zeer gemengde school. 'Diversiteit betekent nog niet gelijkheid', aldus Dr. Chala Holland, assistent-directeur. Veel leerlingen kiezen in de kantine een tafel met kleurgenoten, zwarte conciërges vinden dat witte ouders op hen neerkijken, zwarte jongens vinden zichzelf vaak niets waard en hardwerkende docenten zijn gefrustreerd dat het onderwerp 'gelijke kansen' niet serieus op de agenda staat. En dat terwijl grafieken laten zien dat de resultaten van witte leerlingen hoger zijn en een stijgende lijn vertonen, terwijl die van zwarte leerlingen structureel achterblijven.
Na twee afleveringen is grote conclusies trekken nog niet te doen. Behalve dat ik wil blijven kijken, en de situatie op deze school in Chicago vast universeel is. Volgens docente Jessica Stovall, die een sabbatical nam om een plan van aanpak te schrijven, is een ding duidelijk: "Lesgeven is niet meer simpelweg kennis overdragen".
<<<Woodstock Zomergast Nina Jurna>>>