De Slapelozen: als een warme deken in de wakkere nacht
Wat doet Frits Spits dat goed: de tv-versie van zijn radioprogramma De Slapelozen (KRO-NCRV) is een van de intiemste, menselijkste programma's sinds lange tijd. Wat als de nacht geen rust brengt, wat als het donker je lichtje niet uitkrijgt? En thema om voor op te blijven.
In augustus wijdde radioman Spits vijf nachten aan de duizend-en-een verhalen die de ene mens wakker houden terwijl de ander gewoon slaapt. Luisteraars belden in met hun ervaringen en later zocht de camera een aantal van hen op. Zoals een visserman op een Texelse platviskotter, die tijdens een dienst van zeven dagen geen enkele fatsoenlijke ruk slaapt omdat hij om de haverklap een vangst moet verwerken. Een vrouw die niet eindeloos wil woelen en draaien in bed en dan maar weer de keukenkastjes gaat uitsoppen. Een kunstenaar die in de stilte van de nacht creatief wordt. En daarna gaat fietsen, vrij in de donkere, lege wereld.
Qua duistere beelden lijkt De Slapelozen wel iets op het dito heerlijke Nachtdieren van Raven van Dorst, maar in tegenstelling tot Van Dorst straalt Spits een en al kalmte uit. Met als extra plus dat hij als taalman louter woordrijke muziek kiest. Eindelijk de kreunende stem van Tom Waits weer eens op tv, met een mooi slaapliedje. En het intense Nachttrein van The Scene, ik kende het niet.
Gaat De Slapelozen mensen helpen beter onder zeil te gaan? Ik weet het niet. Het is al een zegen om niet boos te worden op jezelf, wanneer je niet kan slapen. Zo van 'dat doe ik dus óók al niet goed'. Psycholoog Merijn van de Laar vertelde over zijn boek Slapen als een oermens, dat mensen die nog als jagers-verzamelaars leven in Botswana en Zuid-Amerika geen woord hebben voor slapeloosheid. Ze liggen heus wel eens wakker, maar zijn daar niet negatief over.
Maar bij ons is slecht slapen een ding, en kent vast iedereen de algemene adviezen wel om beter tot rust te komen. Zoals vanaf 10 uur 's avonds alle prikkels elimineren, tijdig die televisie uitzetten (ai, maandag startte De Slapelozen pas om half 11), het licht dimmen en niet meer eten of drinken.
"Maar soms willen mijn hersenen niet stilstaan, blijven de ideeën maar komen", vertelde de nachtelijke keukenprinses.
"Je moet 's avonds niet zo veel meer willen", suggereerde Spits het mooi. Mijn alter ego mevrouw Tobstra zou daar aan toe willen voegen: wees een beetje tevreden over de afgelopen dag en over jezelf. Altijd maar die innerlijke stress, dat je vindt dat je weer niets bent opgeschoten, dat je meer dingen in de dag had kunnen stoppen: ik ken de denderende trein die maar nachtelijke rondjes blijft rijden in Hoofddorp.
Zeker sinds ik corona heb gehad en het lijkt of ik het multitasken ben verleerd. Ik ben geen octopus meer, geen Chinese schoteldraaier die tien bordjes tegelijk in de lucht weet te houden. Ik ervaar voor het eerst dat ik mijn lijstjes niet weet af te werken. Moet leren de urgente aandachttrekkers niet altijd maar voorrang te geven boven wat ik zelf belangrijk vind. Of leuker.
En daarom mocht ik van mezelf na De Slapelozen nog urenlang blijven kijken en luisteren naar Get Back, de Beatles-docu die volledig terecht vijf sterren kreeg in de filmrubriek. Moet kunnen, de nacht is er ook om te feesten, concludeerden Tobstra en ik in volledige harmonie.