De koninklijke knieval, het staatshoofd in de vitrine
Het was nogal een harde overgang. Woensdag kon je zo van de ferme toespraak van de Franse president Macron overzappen naar het ongemakkelijke mea culpa van koning Willem-Alexander. Je voelde aan alles: dit werd een heerlijk avondje voor de republikeinen.
'De Vooravond' spande de kroon: daar had de redactie niet de moeite genomen ook maar één echte royalist aan tafel te zetten tegenover de cynische Marcel van Roosmalen, in februari gekozen tot Republikein van het Jaar. "Dit had ons land echt even nodig", zei de columnist over de spijtbetuiging van de koning. "Betrokken, maar niet onfeilbaar. Dat zeg ik thuis ook altijd."
Zoals Van Roosmalen dit soort zinnetjes uitspreekt, gortdroog en vol ironie: het is dodelijk.
Cabaretier Jeroen Woe zat aan dezelfde tafel te balen dat het satirische programma 'Even tot hier' pas over een week van start gaat. Hoe makkelijk scoren zou dit filmpje zijn geweest!
Op een bepaald moment voelde Vooravond-presentator Renze Klamer zich geroepen onze koning wat lacherig te steunen: "Maar íemand moet het hier toch voor de beste man opnemen?" Collega Fidan Ekiz kwam schoorvoetend uit de oranje kast : "Ik ben best van het koningshuis, maar was wel teleurgesteld." Dat Máxima daar maar zwijgend naast de vorst zat, het kon er bij Ekiz niet in.
Dat was natuurlijk ook vreemd. Ik merkte hoe ik maar zat te scannen wat Máxima's gelaatsuitdrukking me dan wél zei. Als een soort voyeur, twee minuten lang.
Bij Jinek werd het Koningshuis helemaal als poppenkast neergezet. Had Willem-Alexander niet beter staand kunnen spreken, en sneller, en wat minder als een wassenbeeld? Verklaard republikein Peter R. de Vries had niets op met de voorstelling. Journalist Yoeri Albrecht gaf blijk van plaatsvervangende schaamte. Trok een parallel tussen de video-excuses en kleuters die voor in de klas hun excuses moeten stamelen. "RVD en premier kunnen dit toch niet eisen van het staatshoofd?"
Of van ons als kijkers, dacht ik. Al is dit een tijd waarin alles in beeld komt en moet en zal, een geschreven excuus was voor meer partijen minder gênant geweest.
Maar dat is een gepasseerd station en de mensen op straat werd gevraagd te reageren op de videoboodschap. Bij het RTL4-journaal klonk het gemiddeld redelijk mild ('hij heeft sorry gezegd, prima, en nou weer je kop laten zien in het land'). Bij RTL's Editie NL wat feller. 'Dit filmpje is geen vrije keus van de koning.' 'In de oorlog zijn ze gevlucht, en dat doen ze nu ook.'
Ik had willen meekijken hoe de journalisten hun straatinterviews organiseerden. Wie spraken ze aan, welke citaten selecteerden ze? Bij een boze mevrouw in NOS-journaal vermoedde ik stiekeme humor van de makers. De vrouw vond dat de koning thuis had moeten blijven. "Net als wij allemaal", zei ze, staand voor Centraal Station Rotterdam.
Maar ze mocht haar frustraties kwijt, ook over de monarchie als instituut. Miljoenen euros naar het vorstenhuis, terwijl we voedselbanken hebben? "Ik vind het elitair", stelde ze.
Terwijl alle getoonde Haagse politici woensdag klaarstonden met hun schepje om zand over de affaire te strooien, werd duidelijk dat in den lande menigeen meer wil begraven dan deze Griekse tragedie alleen.