Als het verschil tussen dader en slachtoffer vaag is
Heeft u dat ook, dat je spontaan kregel wordt wanneer je leest dat een brave burger straf krijgt voor het neerslaan van een overvaller? Over de vraag wat wel en wat niet acceptabel is als noodweer, gaat het prettig filosofische 'Schuldig of niet', een programma waarin waargebeurde mishandelingen worden nagespeeld en geanalyseerd.
Vorige week ging het om een inbraak. Twee meisjes zijn 's nachts alleen in een groot huis, een inbreker sluipt binnen en heeft de pech door een van de jonge vrouwen te worden opgesloten in de badkamer. Uiteindelijk komt het toch tot een vechtpartij, en een fikse ook: het meisje slaat de boef neer met een vaas en daarna wurgt ze hem bijna met een ceintuur. Een duidelijk gevalletje 'eigen schuld, dikke bult, moet je maar niet inbreken'? Uhm, wacht even tot je alle details hoort. Idem dito afgelopen maandag, toen een getrainde marinier een portier knock-out sloeg, omdat deze zijn vriendin in een bloederige wurggreep hield. Ook deze ogenschijnlijk zwart-wit situatie bleek bij nader inzien nogal wat nuances te bevatten.
Door 'Schuldig of niet' begrijp je beter waarom een rechter soms dader en slachtoffer door elkaar lijkt te halen. Je zwalkt als kijker ook heen en weer in je oordeel, net als de groep jongeren die in de studio meekijkt naar de beelden en ze bediscussieert.
Zij doen dit onder leiding van Tim Hofman, de programmamaker die momenteel zo in de schijnwerpers staat vanwege zijn actie voor een beter Kinderpardon. Het zou interessant zijn geweest wanneer in 'Schuldig of niet' Hofmans eigen ervaring met geweld ook voorbijkwam. Vorig jaar liep hij namelijk een kaakbreuk en een hersenschudding op: een Nijmeegse vastgoedman was er niet van gediend overvallen te worden door het camerateam van Hofmans YouTube-kanaal #BOOS. Hoe zouden alle betrokken hoofdpersonen inmiddels zelf terugkijken op deze geweldsexplosie?
Want hoe aardig alle waargebeurde situaties ook zijn nagespeeld, ik zou het liefst de betrokkenen zelf horen spreken. En proberen van hen iets te leren: zou ik mijn hoofd wel koel weten te houden mocht ik ooit koken van woede?
'Schuldig of niet' laat zien dat de theorie - 'dat zal ik nooit doen' - vaak iets anders is dan de praktijk. Zo vertelde een stoere kickbokser-uitsmijter dat een sterk persoon als hij natuurlijk voorzichtig moet opereren. Maar hij zei ook dat mocht iemand 'zijn vrouwtje' iets aandoen, hij er natuurlijk meteen op zou slaan.
Een andere verontrustende analyse van ons menselijk gedrag kwam voorbij: waarom grijpt vaak niemand in wanneer een mishandeling plaatsheeft, staat een hele cirkel mensen zwijgend toe te kijken? Omdat we kuddedieren zijn, sprak een deskundige. We redeneren: die anderen doen ook niets, waarom zou ik dan wel iets doen?
De kudde geeft dus vooral beschutting aan de kudde, niet aan de bedreigde eenling.
Een interessante gedachte om vast te houden wanneer donderdag Tim Hofmans online documentaire 'Terug naar je eige land' - waarvan we allemaal de kleine Nederlands-Irakese presentator Nemr al in gesprek hebben gezien met VVD-leider Dijkhoff - ook 'gewoon' op tv wordt uitgezonden, op NPO3. En we ook met z'n allen zwijgend kunnen toekijken.