Alleen tegen de Staat
Er is een spreekwoord dat van mij per direct de prullenmand in mag. En wel het geniepige: waar rook is, is vuur. Een vilein zinnetje dat iedereen uitnodigt om van een gerucht een waarschijnlijkheid te maken. En van een vaag vermoeden een verwoestende waarheid.
Aan de vooravond van de uitgeklede Prinsjesdag keek ik zwijgend naar Alleen tegen de Staat, en hoorde het verhaal van vijf moeders die gemangeld werden in het Toeslagenschandaal. Ze spraken zonder opsmuk. Met strakke kaken en koele ogen. Sec. Er trilde een enkele keer een lip, maar duidelijk was: de tranen zijn inmiddels wel op, na al die jaren tevergeefs beuken op de muur die de belastingdienst en de overheid waren. De muur die hun gezinnen en relaties verwoestte, hun vertrouwen in de maatschappij, hun levenslust.
Naar Alleen tegen de Staat - van Stijn Bouma voor BNNVARA - kijk je niet voor je plezier. Er is geen happy end, ook al staat er nu misschien weer geld op hun bankrekeningen. De compensatie van de immateriële schade lijkt zo te zien een fata morgana. Hopelijk doet deze 2Doc-aflevering de slachtoffers toch een beetje goed.
Wat me enorm trof in hun getuigenissen was dat de vrouwen tijdens hun lijdensweg zo weinig aan hun omgeving hadden. Vaders, moeders, broers, zussen, vrienden: ook bij hen gingen de wenkbrauwen omhoog. De belastingdienst eist toch niet zomaar al dat geld terug? Hoe heb je die formulieren dan ingevuld? Het zal je eigen fout wel zijn. Waar rook is, is toch vuur?
Ergens is die twijfel begrijpelijk. We hadden tot voor kort toch het idee dat Nederland een keurig land was waar je kon vertrouwen op het systeem, waar weinig corruptie was, we trots waren op onze liberale, niet-discriminerende ambiance? Per saldo bleken we een land waarin burgers keer op keer een aangetekend dossier instuurden maar de ontvangst vervolgens glashard werd ontkend. Moeten we een Nederlandse variant voor Kafkaësk verzinnen, iets als Toeslagiaans?
Ik hoop maar dat ik in een - hopelijk niet - voorkomend geval in mijn eigen omgeving mijn vechtende vrienden en geliefden het voordeel van de twijfel gun, als ik zelf de details niet kan controleren.
Want onrecht sloopt mensen. Een paar citaten: 'Ik vermijd spiegels, ik herken mezelf niet meer terug.' 'Ik stoot iedereen van me af'. 'Ik loop altijd maar boos rond.' 'Ik ben de helft van mijn gebit kwijt door het knarsen.' Tot en met: 'Ik haat ze echt allemaal, ze kunnen echt allemaal doodvallen."
Zeker de woorden van de prachtige Badriah rijgen zich aaneen als een gedicht. Met het begrip vernedering als leitmotiv. De vernedering die ze voelde omdat haar schoonheid, moederschap, alles om haar heen is afgepakt. Ze belachelijk werd gemaakt. Beticht van leugens. De vernedering als er weer een incassobureau voor de deur stond, de buren dat zagen. Als gas en water moesten worden afgesloten. Als ze hoorde dat ze normaal moest doen, terwijl ze flipte. De vernedering om aan geld te komen. De vernedering dat ze zich dom voelde, maar dom gehouden werd. Alles was vernederend.
Ik lees dat een aantal moeders eerder die avond te gast was bij Kahlid & Sophie. Maar besluit het niet terug te kijken. Ik zou niet weten hoe deze vrouwen nog meer indruk zouden kunnen maken dan ze met hun presentatie in de Alleen tegen de Staat al doen.
<<<Rob Kemps Wat verdien je?>>>