Achterhaalt de waarheid die snelle leugen nog wel?
"Ik zou niet graag jong willen zijn in deze tijd." Een in mijn seniore vriendenkring met regelmaat gehoorde opmerking. Bij doorvragen blijkt het medelijden vooral ingegeven door de vraag: hoe moet een mensch heden ten dage nog weten wat echt is? Hoe en wanneer word je bespeeld met valse informatie? Gelukkig staat de jeugd van tegenwoordig er niet alleen voor: de VPRO schiet te hulp met De Dikke Data Show op NPO Zapp. Deze verhelderende serie laat zien wat er speelt achter de schermen van het internet en is ook een enorme aanrader voor iedereen boven de 17. Of 71. Of 91.
Na een eerste leerzaam seizoen over onderwerpen als TikTok, memes, smarte apparaten en fotobewerkingapps nam presentator Jard Struik zijn kijkers zondagavond mee naar de wereld van de deepfake. Hoe actueel, nu vorige week zelfs het gerespecteerde onafhankelijk journalistenplatform De Correspondent met een vrijwel perfect filmpje kwam waarin Mark Rutte een radicale klimaattoespraak houdt. Deze deepfake is ook voor niet Correspondent-leden te zien op Youtube en kijk gerust: je wordt er bepaald niet chagrijnig van om Rutte als een echte leider ferme klimaatbesluiten te zien nemen. Totdat op het eind Rutte verandert in acteur Remko Vrijdag en het sprookje weer uit is.
Als journalist bewust fakenews verspreiden, het is nogal wat. Maar om Eindhoven aan Zee te voorkomen, moet je misschien ook wel heel ver gaan qua 'het doel heiligt de middelen'.
In ieder geval leert dit voorbeeld met Rutte dat je je als internetgebruiker altijd suf moet checken of een filmpje dat je ziet wel helemaal koosjer is. Een reflex die er bij iedereen ingeramd zou moeten worden en de deepfake-aflevering van De Dikke Data Show eindigt dan ook met een gedragscode. En de stelling dat er strengere regels komen moeten voor deepfakes. Goed om over door te praten op school. Of thuis aan tafel.
O nostalgie. Uit mijn jeugd herinner ik me maar een voorbeeld van fake news, ver van het veilige Nederland: in de geschiedenisklas leerden we dat de vermaledijde communisten wel eens iemand van een foto knipten of er juist bijplakten, en het gemanipuleerde plaatje dan hondsbrutaal in hun krant Pravda zetten. Een woord dat nota bene waarheid betekent. Dat hadden wij slimme westerlingen natuurlijk in de smiezen, maar ach die arme Sovjetburgers, wat werden ze erin geluisd.
De deepfake met Rutte bij De Correspondent gaat de geschiedenisboekjes vast niet halen. Weinig media keken er van op. Die waren vorige week al druk genoeg met een echt keigoede rel, opdiept door KRO-NCRV's Keuringsdienst van Waarde: allerlei edelstenen die in spirituele kringen worden verkocht om hun magische, energetische krachten, blijken per saldo vaak goedkopere lookalikes. Waaronder producten van RTL 4-presentatrice Lieke van Lexmond en haar zus Jetteke. Influencers die laatst ook al door de mangel gingen van Radars Antoinette Hertsenberg vanwege hun verdienmodel met spirituele kalenders.
Sommige aangetroffen neppe producten betroffen eivormige edelstenen, die je als vrouw in je yoni dient te dragen voor het beste resultaat. Maar in plaats van jade bleken de onderzochte vaginale eieren van - poreus - marmer te zijn. Over deepfake gesproken.
<<<NOS klimaat Zeikwijven>>>