4 mei: gehecht aan het ritueel
Nu heb ik toch al tig keer naar de dodenherdenking op de Dam gekeken, maar afgelopen zaterdagavond gebeurde het weer. Tranen stroomden over mijn wangen. De plechtige ceremonie was waardig en indrukwekkend. En mooi, strak in beeld gebracht: de ingetogen manier waarop wij '4 mei' weten te organiseren vervult me met trots. Leve dit Nederlandse ritueel.
Een wonderschoon hoogtepunt was het straatliedje Gasn Nign, gespeeld in de Nieuwe Kerk door het klarinetkwartet van de Luchtmacht en solist Marcel Salomon. Met iedere vezel in zijn lijf vertelde Salomon via een bijzonder instrument, de taragot, een schrijnend muzikaal verhaal dat woorden overbodig maakt.
Woorden. Om eerlijk te zijn scheer ik met grote graagte voorbij aan alle discussies over hoe breed of hoe smal '4 mei' moet zijn. Blijkbaar biedt de huidige aanpak van de dodenherdenking - met een groot accent op de Tweede Wereldoorlog en Holocaust, maar ook aandacht voor alle andere Nederlandse oorlogsslachtoffers sinds die tijd - precies het goede kader om me op de bank stil te zetten met mijn gedachten, en te beseffen dat niets vanzelfsprekend is in dit leven.
Vrijdagavond was er bij 'Pauw' een poging tot een discussie over de koers van de Nationale Dodenherdenking, al was het me niet helemaal duidelijk waar de redactie met het item op aanstuurde. Behalve misschien simpelweg de verschillende gedachtegangen te laten horen.
Volkskrantcolumnist Keyvan Shahbazi, zelf gevlucht uit Iran, stipte in de talkshow terecht aan dat de Holocaust als systematische vernietiging niet gelijkgesteld kan worden aan andere vormen van moord en sneuvelen. Maar toch, tegelijkertijd op 4 mei ook aandacht hebben voor alle andere Nederlandse oorlogsdoden, dat kunnen we best aan lijkt me.
En je hoofd kiest toch wel zijn eigen gedachten, tijdens de herdenking. Komt je opa voorbij, dan komt je opa voorbij. Herinner je je dan een bezoek aan Auschwitz, het is zo. Denk je aan Syrië: wie zal daar iets van zeggen?
Het deed deugd Gerdi Verbeet - de voorzitter van het organiserende Comité 4 en 5 mei - bij Pauw te horen vertellen dat uit onderzoek onder jongeren blijkt dat zij hechten aan de huidige rituelen, zoals de twee minuten stilte en het halfstok hijsen van de vlag. In ons land gaat al zo vaak iets op de schop; houd ook deze zeer goed bekeken - bijna 2,4 miljoen kijkers zagen de complete uitzending - Dodenherdenking op de Dam maar gewoon intact.
Later op de avond koos ik uit alle oorlogsprogramma's de documentaire over Westerbork-commandant Gemmeker. Diens kleindochter heeft het zwijgen doorbroken en vertelde hoe het is om te weten dat je grootvader zo'n koude killer was. Die nauwelijks is gestraft, slechts een paar jaar gevangen zat. Wat een van zijn slachtoffers de zin ontlokte: "Het is misdadig om een misdadiger een normaal leven te laten leiden."
De verbijstering dat dit allemaal heeft kunnen gebeuren, en steeds weer gebeurt, blijft. Ik was het dan ook zeer eens met de slotwoorden van Amsterdams burgemeester Femke Halsema op de Dam: "Ook als niemand meer weet wat het is om in een bezet land te leven, daarom herdenken we. Dit jaar, volgend jaar en alle jaren daarna."
<<<Sekszusjes Uitgewoond>>>